Bronnen - Namen en bijnamen
Namen en bijnamen in 1950
Nederweert, Ospel, Eind en Leveroy
Ga rechtstreeks naar de lijsten
Inleiding
Al zolang als we in de geschreven bronnen kunnen terugvinden, is het in onze streek de gewoonte om medemensen met een bijnaam aan te spreken. Het was gebruikelijk om voor de vermelding van de bijnaam de al dan niet verbasterde voornaam van vader (patronymica) en soms van de moeder (matronymica) te bezigen. Het algemeen toepassen en gebruiken van familienamen was in oude tijden lang geen vaste regel en slechts voorbehouden aan adellijke families. Wilde men iemand toch op een juiste en doeltreffende manier aanwijzen, dan werd daar meestal een patroniem voor gekozen. Het gebeurde ook wel, dat iemand door eigen bekendheid een andere bijnaam kreeg, die dan ook door voortdurend gebruik na verloop van tijd ingeburgerd raakte. Voortaan kon die persoon dan worden aangesproken met zowel zijn oorspronkelijke als tevens met zijn nieuwe bijnaam.
Zonder uitzondering
Bijna iedereen droeg oorspronkelijk een bijnaam. De uitzonderingen op deze regel waren zelfs in de jaren na de Tweede Wereldoorlog letterlijk op één of twee handen te tellen. Vrijwel altijd betrof het in die gevallen vertegenwoordigers van de geestelijke en burgerlijke overheid, vaak afkomstig van buiten de gemeente (denk aan pastoors, politie-beambten, belasting-ambtenaren, burgemeesters enz.).
Na de Tweede Wereldoorlog raakte het geven van bijnamen in onze streken steeds minder in gebruik. Toch gaf een bijnaam vanouds iemand een nauwkeurige aanduiding dan een wat meer neutrale achternaam. Alleen al de naam Siem Peters bijvoorbeeld blijkt in de praktijk onvoldoende eenduidig te zijn. Maar bij het gebruik van de bijnamen Siem van Riech van Siem, of Siem van Tjeu van Siem, staat ogenblikkelijk de identiteit van de betrokkene vast.
Ook de familiestamboom kwam er door tot uitdrukking. Een voorbeeld is Jan van Hoeëmes Piere Piet Naarde Mecheele Wulm (kortweg: Jan Hoeben), waarbij de bijnaam maar liefst zes generaties vooroudergeslachten in zich herbergt. Vroeger was het zelfs zo, dat men meestal wél de bijnaam van iemand wist maar niet zijn officiële familienaam (wi-j hae zich leet schrieëve), soms zelfs als deze persoon de naaste buurman was!
Momentopname
Ten overvloede dient te worden vermeld dat deze lijst de situatie van 1 januari 1950 beschrijft. De adressen zijn die zoals die op die datum bestonden. In die zin is het in de letterlijke zin van het woord een momentopname, die de dag erna alweer aan veranderingen zal hebben blootgestaan. Houd dat trouwens ook steeds in gedachten bij het vergelijken van de gegevens uit de lijst met Uw eigen herinneringen. Als iemand zich in februari 1950 op een bepaald adres gevestigd heeft, staat hij of zij dus niet in deze lijst!
Het zal duidelijk zijn dat er na 1950 ook nog vele veranderingen in de huisnummering en straatnaamgeving hebben plaatsgevonden, waardoor het niet zonder meer mogelijk is om de vertaalslag naar hedendaagse adressen te maken.
De persoonsnamen die genoemd worden, zijn die van de hoofdbewoner zoals die op 1 januari 1950 in het bevolkingsregister stond ingeschreven.
Wijkindeling
In het jaar 1950 stapte de gemeente Nederweert over van de oude wijkindeling (A, B, C enz.) naar de moderne systematiek van straatnamen en huisnummers. Dat moment is door aangegrepen als peildatum voor een lijst van namen van hoofdbewoners en hun bijnaam.
De indeling van de tabel is per wijk, en binnen elke wijk per straat. De linker kolom geeft de huisnummering zoals die tot 1950 bestond (dus een wijkletter gevolgd door een doorlopend nummer). In de tweede kolom lezen we het nieuwe adres met ingang van 1950 (een straatnaam gevolgd door een nummer per straat). Daarachter volgen de naam en de bijnaam van de hoofdbewoner. In de relatief uitzonderlijke gevallen dat er geen sprake was van een bijnaam, is dat aangeduid met liggende streepjes (---).
Voor de volledigheid zijn ook de adressen van kapellen, kerken, belangrijkste bedrijfsgebouwen, scholen en kloosters in dit overzicht opgenomen, soms ook vergezeld van hun aanduidingen in dialect.
Bronvermelding
De lijsten met namen en bijnamen zijn door de Stichting Geschiedschrijving gepubliceerd in: Nederweerts Verleden, Met Naam en Toenaam (Nederweert 2002).
De concordans van huisnummers vóór en ná 1950 is ontleend aan de gemeentelijke brochure die daarvoor in 1950 huis-aan huis in Nederweert werd verspreid. De lijst van bijnamen is gebaseerd op de studie van Henk Teunissen en is geverifieerd en uitgebreid aan de hand van diverse andere bronnen. Ook de reacties van lezers na verschijnen van genoemd boek, zijn in de webversie verwerkt.
Copyright
Het is niet toegestaan de digitale bestanden van deze website zonder voorafgaande schriftelijke toestemming integraal of gedeeltelijk te reproduceren en via andere digitale media, informatiedragers, geautomatiseerde gegevenbestanden of op welke wijze dan ook ter beschikking te stellen aan derden.
Correcties
Ongetwijfeld staan er nog fouten en onvolkomenheden in de lijst. Die willen we graag van U weten! Mail uw opmerkingen naar contact@nederweertsverleden.nl.
WIJK A (deel 1: Kerkstraat)
WIJK A (deel 2: Staat)
WIJK B (Rosveld, Heijsterstraat en Boeket)
WIJK C (Herstraat, Strateris, Bosserstraat)
WIJK D (Nieuwstraat en Horik)
WIJK E (Klaarstraat, Ospel, Ospeldijk, Kreijel)
WIJK F (Kreijel, Budschop en Schansstraat)
WIJK G (Hoeven, Hulsen en Eind)
WIJK H (Schoor, Roeven en Kraan)
WIJK I (Leveroy en Mildert)
